Predstavnici Crne Gore učestvovali su na međunarodnoj ekspertskoj konferenciji „Pejzaži transhumance od globalnog značaja“, održane u Bakuu, Azerbejdžan, 23–24. juna 2025. godine, u okviru ICOMOS Inicijative o svjetskoj baštini transhumance*. Konferenciju je ugostila Državna agencija za turizam Republike Azerbejdžan.
(*transhumanca (prema franc. transhumant, od trans- + lat. humus: zemlja) je termin koji se koristi za sezonska stočarska kretanja, tradicionalnu praksu sezonske migracije stoke i ljudskih zajednica; kod nas se najčešće koristi termin izdig na planinu tj. na katune)
Događaj je okupio stručnjake iz vodećih međunarodnih organizacija, uključujući Organizaciju za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija (FAO), Program Ujedinjenih nacija za životnu sredinu (UNEP), ICOMOS i Međunarodnu uniju za očuvanje prirode (IUCN). Učestvovali su eksperti iz Sjedinjenih Američkih Država, Kine, Ujedinjenog Kraljevstva, Španije, Kanade, Italije, Njemačke, Austrije, Turske, Francuske, Crne Gore, Kenije, Gane, Benina, Južnoafričke Republike, Uzbekistana i Gruzije, kao i naučnici iz istraživačkih instituta i univerziteta, te lokalni stručnjaci.
Konferencija je bila usmjerena na predjele oblikovane stočarskom transhumancom i imala je za cilj da sagleda ovakve kulturne pejzaže u različitim regionima svijeta, kao i hitnu potrebu za njihovom identifikacijom, očuvanjem i održivim razvojem u kontekstu izazova koje donose klimatske promjene i socio-ekonomske transformacije.
Učesnici konferencije su takođe razgovarali o potencijalu da se pejzaži transhumance uključe na Listu svjetske baštine, uz poseban osvrt na primjer Kulturnog pejzaža naroda Khinalig i transhumantne rute „Köç Yolu“ u Azerbejdžanu, koja je upisana na UNESCO Listu svjetske baštine 2023. godine.
Među 15 postera iz cijelog svijeta, selektovanih između više od 50 prijavljenih, na konferenciji je predstavljen poster o aktivnostima vezanim za katune u Crnoj Gori, koje se sprovode u posljednjih deset godina od strane različitih aktera. Predstavljen je poster “Aktivnosti na identifikaciji i zaštiti kulturnog pejzaža katuna u Crnoj Gori”, čiji su autori: Aleksandra Kapetanović iz EXPEDITIO Centra za održivi prostorni razvoj, Ivan Laković iz Istorijskog instituta Univerziteta Crne Gore, Jelena Krivčević iz Regionalne razvojne agencije za Bjelasicu, Komove i Prokletije i Pablo Dominguez iz Laboratorije za eko-antropologiju Francuskog nacionalnog centra za naučna istraživanja (CNRS). U ime autorskog tima konferenciji je prisustvovala Aleksandra Kapetanović.
Na konferenciji je usvojena “Baku deklaracija o prepoznavanju, zaštiti i prenošenju baštine stočarske transhumance” koja predstavlja poziv na djelovanje svim akterima u složenim i višeslojnim mrežama upravljanja širom svijeta da usmjere pažnju ka razumijevanju i vrednovanju baštine stočarske transhumance i njenog uticaja na oblikovanje predjela i društava. Takođe poziva na prihvatanje bogate raznolikosti znanja i izraza koje transhumanca nosi sa sobom, na prepoznavanje ključnih koristi koje ta kultura i njena veza s prirodom donose, te na podršku naporima za dokumentovanje, očuvanje i prenošenje znanja, vještina, inovacija i pejzaža oblikovanih transhumancom budućim generacijama, uz postizanje ravnoteže između održivosti i pratećih izazova i kompromisa. Deklaracija podržava i inicijative usmjerene na identifikaciju pejzaža koji mogu imati globalni značaj.
Baku deklaracija o prepoznavanju, zaštiti i prenošenju baštine stočarske transhumance
https://www.icomos.org/actualite/baku-declaration-adopted-at-the-transhumance-expert-conference/
